Αμνηστία, ως λόγος εξάλειψης του αξιοποίνου

Της Ειρήνης Νάνου, Φοιτήτρια Νομικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Σύμφωνα με το άρθρο 47 παρ. 3, 4 του Συντάγματος, η Αμνηστία παρέχεται μόνο για τα αμιγώς πολιτικά εγκλήματα με την έκδοση προεδρικού διατάγματος, ύστερα από πρόταση Υπουργικού Συμβουλίου. Είναι θεσμός που ανατρέχει αναδρομικά στην τέλεση της πράξης, αναστέλλοντας οριστικά την εφαρμογή του ποινικού νόμου για τη συγκεκριμένη περίπτωση και το έγκλημα λογίζεται ωσάν να μην τελέστηκε. Μάλιστα, η αμνηστευμένη πράξη διαγράφεται κι από το ποινικό μητρώο του αμνηστευμένου. Αμνηστία λ.χ. δόθηκε το 1974 για τα εγκλήματα κατοχής και χρήσης εκρηκτικών, με τα οποία επιχειρήθηκε η ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος.

Τι επιδιώκει όμως ο νομοθέτης μέσω αυτής της διάταξης ;

Με την Αμνηστία ο νομοθέτης, αποσκοπεί στην αποκατάσταση της πολιτικής ομαλότητας και της κοινωνικής ειρήνης, σε περιόδους ιδιαίτερα μεγάλων πολιτικών αναταραχών ή κοινωνικών συγκρούσεων όταν προβάλλει αδήριτη η ανάγκη για κατευνασμό των παθών. Καθίσταται συνεπώς σαφές, πως ο θεσμός της αμνηστίας εισάγει ένα σχήμα οξύμωρο που βέβαια δικαιολογείται από την κρίσιμη πολιτική αναταραχή, καθώς επιτρέπει την απροκάλυπτη παρέμβαση της νομοθετικής και της εκτελεστικής εξουσίας στο έργο της δικαιοσύνης. Η πράξη αυτή κατά κανόνα δεν είναι επιτρεπτή, γι αυτό και η Αμνηστία είναι ασυμβίβαστη με τη διάκριση των λειτουργιών και κατ΄εξαίρεση μόνο κρίνεται επιβεβλημένη, υπό τους όρους του άρ. 47 παρ. 3-4 Συντ. κι αποκλειστικά για τα πολιτικά εγκλήματα. Αντίθετα, για τα κοινά εγκλήματα χορήγηση Αμνηστίας απαγορεύεται ακόμα και με νόμο.

Το πότε κι αν έχουμε ωστόσο Αμνηστία, αποτελεί ζήτημα νομικού χαρακτηρισμού που υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο. Έτσι ο δικαστικός έλεγχος επιβάλλεται να επεκτείνεται στο σύνολο της νομοθετικής ρύθμισης για τυχόν υποκρυπτόμενη Αμνηστία, αφού είναι πιθανό ο απαγορευμένος σκοπός χορήγησης Αμνηστίας για κοινό έγκλημα, να επιτευχθεί και μέσω του συνδυασμού περισσότερων νομοθετικών διατάξεων. Επίσης, η Αμνηστία δεν θα πρέπει να συγχέεται με την απονομή Χάριτος, όπως περιγράφεται στο ίδιο άρθρο στις παραγράφους 1-2, που αφορά σε επιείκεια ή μετριασμό του χρόνου έκτισης της ποινής.

Σε κάθε περίπτωση βέβαια, η Αμνηστία είναι πολιτικός θεσμός, συνταγματικά κατοχυρωμένος που στόχο έχει τον κατευνασμό τον οξυμένων παθών, σε περιόδους αναταραχών και διχασμού, αποτελώντας έναν από τους λόγους που εξαλείφουν το αξιόποινο. Πάντως, στο μέτρο που δεν αίρει τον άδικο χαρακτήρα της πράξης, δεν απαλλάσσει τον δράστη από την υποχρέωση καταβολής ενδεχομένως αποζημίωσης κι ούτε δύναται, σε καμία περίπτωση να θεμελιώσει αξίωση προς όφελος του καταδικασθέντος χρηματικής ικανοποίησης για τον χρόνο που κρατήθηκε μέχρι την έκδοση Αμνηστίας.