Αποτίμηση της προσθήκης συστήματος ασφαλείας στα Α.Ε.Ι.

Γράφει η Ηλιάνα Πηλαβάκη- Ασκούμενη δικηγόρος/ Απόφοιτη Νομικής ΑΠΘ

Στο ά.12 του ν.4777/2021 επιβάλλεται η υποχρέωση των Α.Ε.Ι. να εφαρμόζουν τεχνικά ή άλλα αναγκαία μέτρα για την τήρηση της τάξης και της ασφάλειας στους χώρους τους, να τοποθετούν ηλεκτρονικά και λοιπά συστήματα ασφαλείας που καλύπτουν μέρος ή το σύνολο των εσωτερικών και εξωτερικών περιβαλλόντων τους και να εγκαθιστούν Κέντρο Ελέγχου και Λήψης Σημάτων και Εικόνων. Μάλιστα, ως τέτοιο σύστημα αναφέρει ο νόμος το μέσο επιτήρησης με τη λήψη ή καταγραφή εικόνας και ήχου σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του Α.Ε.Ι.. Η εν λόγω ρύθμιση έρχεται σε αντίθεση με το ά. 9Α Συντ., το οποίο κατοχυρώνει το δικαίωμα του ατόμου στην προστασία των προσωπικών δεδομένων του. Πολλώ δε μάλλον όταν πρόκειται, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, για βιομετρικά δεδομένα (αναγνώριση προσώπου και φωνής). Πρόκειται για μια ειδική κατηγορία προσωπικών δεδομένων η οποία χρήζει αυξημένης προστασίας (ά.4 παρ.4 και ά.9 παρ.1και 2 ΓΚΠΔ). Κατ ’ εξαίρεση επιτρέπεται η συλλογή τους, όταν υπάρχει ουσιαστικός λόγος δημοσίου συμφέροντος και εφόσον το επιλεγόμενο μέτρο είναι ανάλογο προς τον επιδιωκόμενο σκοπό, σεβόμενο το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων(ά. 9 παρ.2 στ. ζ ΓΚΠΔ). Η προϋπόθεση το μέτρο να είναι ανάλογο, μας παραπέμπει στην θεμελιώδη αρχή της αναλογικότητας (ά.25 παρ. 1 εδ. δ Συντ.), ειδική έκφανση της οποίας είναι στα προσωπικά δεδομένα η ελαχιστοποίηση των δεδομένων. Εν προκειμένω η τήρηση της τάξης και της ασφάλειας, η προστασία της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας και της περιουσίας του Α.Ε.Ι. (ά. 12 παρ.1 ν.4777/2021) αποτελούν τους λόγους περιορισμού του δικαιώματος στα προσωπικά δεδομένα. Η αρχή της ελαχιστοποίησης των δεδομένων επιτάσσει τα προσωπικά δεδομένα που συλλέγονται να είναι κατάλληλα, συναφή και αναγκαία, με σκοπό την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι τα δεδομένα που συλλέγονται απολύτως αναγκαία; Ο επιδιωκόμενος σκοπός μπορεί να επιτευχθεί με άλλα ηπιότερα μέσα;

Καταρχήν, η υιοθέτηση του μέσου επιτήρησης με τη λήψη καταγραφής εικόνας ή ήχου παρακωλύει την απόλαυση του δικαιώματος ελευθερίας της έκφρασης του ατόμου (ά.14 παρ. 1 Συντ.), το οποίο αποτελεί θεμέλιο αλλά και προϋπόθεση της δημοκρατίας. Πράγματι, η ελεύθερη συζήτηση και διαμόρφωση ιδεών είναι η ειδοποιός διαφορά μεταξύ ενός δημοκρατικού πολιτεύματος και μιας κατ’ όνομα δημοκρατίας. Η στενή επιτήρηση καταστέλλει το εν λόγω δικαίωμα. Απότοκο είναι η αδυναμία ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας του ατόμου (ά. 5 παρ.1 Συντ.), καθώς του αποστερείται ένα σημαντικό και αναγκαίο εργαλείο για την αυτοπραγμάτωση του: ο λόγος. Η ελευθερία της έκφρασης, βεβαίως, δεν είναι απόλυτη. Είναι δεκτική περιορισμών, όμως όπως ορίζει το ά.10 παρ.2 ΕΣΔΑ, οι περιορισμοί πρέπει να αποτελούν αναγκαία μέτρα σε μια δημοκρατική κοινωνία.

Επιπλέον, περιορίζεται σημαντικά η ακαδημαϊκή ελευθερία (ά.16 παρ. 1 Συντ.), η οποία προϋποθέτει την ελεύθερη διακίνηση και ανάπτυξη ιδεών για την ολότητα της επιστήμης. Μάλιστα, από το ίδιο το Σύνταγμα πηγάζει η υποχρέωση του Κράτους για την ανάπτυξη και προαγωγή της επιστήμης (ά.16 παρ.1 Συντ.). Φυσικό επακόλουθο είναι ότι πλήττεται η πλήρη αυτοδιοίκηση των Α.Ε.Ι. (ά.16 παρ.5 Συντ.), καθώς αυτή αποτελεί απόρροια της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Συνεπώς περιορισμοί της ακαδημαϊκής ελευθερίας δυσχεραίνουν τη βασική αποστολή του κράτους, ήτοι την ηθική, πνευματική, επαγγελματική αγωγή των Ελλήνων και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες (ά.16 παρ. 2 Συντ.).