Η επέτειος του Ευρώ: Το ευρώ σήμερα(B΄ Μέρος)

Γκόνη Γ. Παναγιώτα, Δικηγόρος, Υποψήφια Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Πολλοί γνωστοί οικονομολόγοι, πολιτικοί, ερευνητές και αναλυτές, έχουν εκφραστεί στο πρόσφατο παρελθόν, με περίσσια απαισιοδοξία για το μέλλον του ευρώ. Η δημιουργία ενός κοινού νομίσματος και η υιοθέτηση του από 12 κράτη με διαφορετική οικονομική και πολιτική ιστορία, σίγουρα έκανε το εγχείρημα να μοιάζει ριψοκίνδυνο.

«Τα ευρωπαϊκά κράτη συμπεριφέρονται σαν να προετοιμάζονται για μια συλλογική αυτοκτονία» Μίλτον Φρίντμαν

«Τίποτα δεν είναι δυνατόν χωρίς ανθρώπους, αλλά και τίποτα δεν διαρκεί χωρίς θεσμούς» Ζαν Μονέ

«Η νομισματική Ένωση είναι το κοινό μας πεπρωμένο. Είναι κάτι που θα καθορίσει την διατήρηση της ευρωπαϊκής ιδέας, τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Αυτό είναι το ιστορικό μας καθήκον. Γιατί αν αποτύχει το ευρώ θα αποτύχει και η Ευρώπη» Άνγκελα Μέρκελ

«Είναι βέβαιο ότι το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα θα αποτύχει οικονομικά, πολιτικά αλλά και κοινωνικά, αν και ο χρόνος που θα συμβεί αυτό, ο συνθήκες και οι συνολικές συνέπειες είναι αδύνατον να προσδιορισθούν ακόμη» Μάργκαρετ Θάτσερ.

Το ευρώ σήμερα, σε πείσμα αυτής της απαισιοδοξίας, κατάφερε να αποτελεί το δεύτερο ισχυρότερο νόμισμα μετά το δολάριο. Και αυτό το κατάφερε παρά τις μεγάλες κρίσεις που βίωσε, οι οποίες μάλιστα διέκοψαν την πορεία του προς μια νομισματική ωρίμανση και την διεθνή του πορεία.

Όπως κάθε νόμισμα, έτσι και η παρούσα κατάσταση φαίνεται να έχει δύο όψεις:

Η μία πλευρά του νομίσματος, καταδεικνύει πως η ευρωζώνη καλύπτει ένα μεγάλο αριθμό των κριτηρίων των Βέλτιστων Οικονομικών Ζωνών. Φαίνεται ανά τις δεκαετίες να ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό τον παρόμοιο πληθωρισμό, την διαφοροποίηση των οικονομιών και την χρηματοπιστωτική ενοποίηση. Μέχρι και σήμερα τα ως άνω αποτελούν κριτήρια στα οποία δίνεται μεγαλύτερη έμφαση και ρυθμιστική προτεραιότητα. Ενδεικτικό των ανωτέρω είναι η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης. Οι τρεις θεμελιώδεις βραχίονες αυτής είναι προληπτική ρυθμιστική παρέμβαση και προληπτική εποπτεία πιστωτικών ιδρυμάτων, στην οποία συμβάλλει ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός, η εξυγίανση μη βιώσιμων πιστωτικών ιδρυμάτων στην οποία συμβάλλει ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης και το σύστημα εγγύησης καταθέσεων.

Αντίθετα, η πολιτική και δημοσιονομική ένωση, η ευελιξία τιμών και μισθών είναι κριτήρια των Βέλτιστων Οικονομικών Ζωνών, τα οποία ικανοποιούνταν ελάχιστα κατά την ίδρυση της ευρωζώνης και ικανοποιούνται ελάχιστα ακόμη και σήμερα. Η δημοσιονομική και πολιτική ένωση της ευρωζώνης είναι για πολλούς αναλυτές ο λόγος που έφτασε στην ζωή μας το ευρώ. Η δημοσιονομική ένωση αντιμετωπίζει ακόμη δυσκολίες, καθώς αφενός μεν εν έτει 2022, όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά κράτη παραβιάζουν τα κριτήρια του Μάαστριχτ (κυρίως δε, λόγω της πανδημίας), αφετέρου δε απουσιάζει ένα σώμα του οποίου η ενασχόληση θα αφορά καθαρά αυτόν τον τομέα. Εκλείπει επιπλέον η σαφής φορολογική ρύθμιση του συνόλου της ευρωζώνης. Όλα τα ανωτέρω, μαρτυρούν την ανάγκη τροποποίησης των Συνθηκών.

Η πολιτική δε ένωση έγινε περισσότερο εμφανής την περίοδο αυτή της πανδημίας, αλλά και του καιρού των πολεμικών συρράξεων. Η πολιτική ένωση είναι αυτό που προσπαθεί, σύμφωνα με τους μεγάλους ευρώ-φιλόσοφους, να πετύχει το κοινό νόμισμα. Η πανδημία αλλά και οι κρίσιμες πολιτικές συρράξεις έφεραν τα κράτη μέλη της ΕΕ και κυρίως της ευρωζώνης στην θέση να λάβουν από κοινού αποφάσεις ζωτικής σημασίας σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Τα γρήγορα αντανακλαστικά και η σύμπνοια απόψεων, συνιστούν δύο χαρακτηριστικά τα οποία συναντώνται στις πολιτικές ενώσεις. Απομένει λοιπόν, να αποδείξει η ιστορία εάν η ευρωζώνη ενοποιήθηκε πολιτικά, ή εάν επρόκειτο για αντανακλαστική αντίδραση ενώπιον εξωγενών παραγόντων, που δύνανται να βλάψουν το ευρώ.

Το ψηφιακό ευρώ είναι μία ένδειξη πως η ευρωζώνη δεν εφησυχάζεται, αλλά ούτε επαναπαύεται κατά την διάρκεια της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Ανταποκρίνεται στα νέα τεχνολογικά δεδομένα και ακολουθεί τις οικονομικές τάσεις της εποχής.

Η άλλη πλευρά του νομίσματος καταδεικνύει πως είναι πολλοί οι στόχοι που είτε πρέπει να πετύχει άμεσα η ευρωζώνη, είτε θα έπρεπε χρονικά να τους είχε κατακτήσει ήδη. Καθώς όμως οι οικονομικοί κύκλοι γίνονται πιο στενοί με την πάροδο των ετών, η τήρηση ενός χρονοδιαγράμματος στόχων πολλές φορές καθίσταται δύσκολη. Αυτό ευθύνεται στο γεγονός πως η αρχιτεκτονική του ευρώ δεν βασίσθηκε σε τόσο στενούς χρονικά οικονομικούς κύκλους και τώρα προσπαθεί να προσαρμοσθεί στην νέα πραγματικότητα.

Ένας από τους στόχους που θα έπρεπε να είχε ήδη ολοκληρωθεί και να αποτελεί έναν ισχυρό ακρογωνιαίο λίθο της ευρωπαϊκής οικονομικής ένωσης, συνιστά η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ένωση. Ο ρόλος της Τραπεζικής Ένωσης σίγουρα θα πρέπει να ενισχυθεί αφενός προκειμένου να δύναται να αντιμετωπίζει όλες τις φάσεις των οικονομικών κύκλων, χωρίς εξωγενείς παρεμβάσεις (π.χ. Ταμείο Ανάκαμψης) και αφετέρου προκειμένου να βελτιωθεί η κεφαλαιαγορά και το ποσοστό των επενδύσεων. Επιπλέον, ας μην ξεχνάμε πως θα έπρεπε να είχε δημιουργηθεί ήδη, όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, ένα Δημοσιονομικό Συμβούλιο με σκοπό τον έλεγχο των εθνικών προϋπολογισμών και των δημοσιονομικών πολιτικών των κρατών μελών της ευρωζώνης, ιδιαίτερα ενόψει της ταχείας γήρανσης του πληθυσμού της. Η ψηφιοποίηση δε, είναι μια παράμετρος η οποία θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην ατζέντα της ευρωζώνης με ταχείς ρυθμούς. Θα πρέπει τέλος, η ευρωζώνη να επενδύσει περισσότερο στο ανθρώπινο δυναμικό της και στην ενίσχυση αξιών όπως η ισότητα, η αλληλεγγύη αλλά και η πράσινη συνείδηση, αξίες οι οποίες συγκροτούν μία συλλογική ταυτότητα.

Όλοι οι ανωτέρω αναφερθέντες στόχοι είναι βήματα τα οποία θα πρέπει να περπατήσει η ευρωζώνη, τώρα που η έξοδος από την πανδημία είναι πλέον ορατή. Το ευρώ αποτελεί ένα μεγάλο εγχείρημα, το οποίο έχει φέρει κοντά κράτη και πολιτισμούς, έχει δημιουργήσει μία ενοποιητική τάση και έχει βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό στην υιοθέτηση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας. Η ιστορία έχει αποδείξει πως οι πιο επιτυχημένες ενοποιήσεις έχουν επέλθει ύστερα από εξωγενείς απειλές. Η χρηματοπιστωτική και δημοσιονομική κρίση του ευρώ, δημιούργησε πέραν των εντάσεων, και μεγάλο κλίμα σύμπνοιας. Μένει να αποδειχθεί εάν η πανδημία και οι πολεμικές συρράξεις θα λειτουργήσουν με τον ίδιο τρόπο.