Η συνταγματική προστασία της παιδικής ηλικίας

Της Ειρήνης Φ. Νάνου, Φοιτήτριας Νομικής, ΑΠΘ

Η προστασία της νεότητας βρίσκει έρεισμα στις συνδυασμένες διατάξεις των παρ. 1 και 3 του άρθρου 21 Συντ.

'Αρθρο 21: (Προστασία οικογένειας, γάμου, μητρότητας και παιδικής ηλικίας, δικαιώματα ατόμων με αναπηρίες)

****1. Η οικογένεια, ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του Κράτους. Το Κράτος μεριμνά για τη διασφάλιση συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης όλων των πολιτών μέσω ενός συστήματος ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, όπως νόμος ορίζει.(…)

3. Tο Kράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων.

Από αυτές, η παρ.1 αφορά την ανήλικη νεότητα δηλαδή έως την ηλικία των 18 ετών, η οποία ταυτίζεται με την “παιδική ηλικία”, ενώ η παρ.3 αναφέρεται και στην ενήλικη νεότητα, που μπορεί να θεωρηθεί σήμερα ότι εκτείνεται, κατά την κοινή πείρα, έως το 30ο έτος.

Αδιαμφισβήτητα, η περίοδος της παιδικής ηλικίας -και της νεότητας- είναι μια ιδιαίτερα εξελικτική και δυναμική περίοδος, ένα ευαίσθητο αλλά και μεταβατικό στάδιο της ζωής του ανθρώπου κατά το οποίο προετοιμάζεται η ένταξή του στην κοινωνία των ενηλίκων. Για τον λόγο αυτό, κι επειδή οι ανάγκες των παιδιών είναι ειδικές και συγκεκριμένες κρίνεται επιβεβλημένη η προστασία της νεότητας και η συνακόλουθα εξειδικευμένη νομική μεταχείριση.

Το Σύνταγμα του 1975, ήταν το πρώτο ελληνικό Σύνταγμα που προέβλεπε ρητά την προστασία των παιδιών και των νέων. Συνακόλουθα και στο σημερινό άρθρο 21 προστατεύεται η νεότητα ως απλή βιοτική σχέση, δηλαδή ανεξάρτητα από τον θεσμό του γάμου και της οικογένειας. Εγγυάται, δηλαδή, την προστασία των παιδιών και των νέων είτε αυτά είναι τέκνα που γεννήθηκαν σε γάμο είτε όχι, είτε είναι βιολογικά, είτε θετά, είτε διαβιούν εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος είτε όχι. Έτσι λοιπόν, η προστασία της νεότητας και της παιδικής ηλικίας ανάγονται σε συνταγματική υποχρέωση του Κράτους, κι αποτελούν αυτοτελή καθώς και ειδικά προστατευόμενα έννομα αγαθά.

Το ανωτέρω συνταγματικό πλαίσιο συμπληρώνεται κι από άλλες διατάξεις, όπως το άρ.15 παρ.2 Συντ. όπου ο άμεσος έλεγχος του Κράτους στην ραδιοφωνία και τηλεόραση έχει, μεταξύ άλλων, ως σκοπό την προστασία της παιδικής ηλικίας και νεότητας. Το άρ.16, όπου προστατεύεται η ελευθερία της έρευνας και της διδασκαλίας, καθιερώνεται η υποχρεωτική φοίτηση που δεν μπορεί να διαρκεί λιγότερο από εννέα έτη, το δικαίωμα στη δωρεάν παιδεία, η λειτουργία φοιτητικών συλλόγων, κατοχυρώνεται η επαγγελματική και κάθε άλλη ειδική εκπαίδευση, καθώς και η προστασία του αθλητισμού. Ακόμη, το άρ.96 παρ.3 Συντ. όπου προβλέπεται η λειτουργία ειδικών ποινικών δικαστηρίων για ανηλίκους. Όλα αυτά σε συνδυασμό και με άλλες γενικές διατάξεις συνθέτουν ένα ποικιλόμορφο κανονιστικό πλαίσιο, που αποτελεί τον αναγκαίο όρο για την πραγμάτωση του περιεχομένου της προστασίας της νεότητας.

Το δικαίωμα αυτό, ως κατεξοχήν, κοινωνικό συνδέεται στενά κι έχει αντικείμενο τη λήψη μέτρων κοινωνικής πρόνοιας και την παροχή υπηρεσιών. Αξίζει να αναφέρουμε τη λειτουργία παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών, κέντρων δημιουργικής απασχόλησης, κατασκηνώσεων, σχολείων, ολοήμερων, κέντρων νεότητας εκ μέρους του κράτους.

Η αρχή της προστασίας του συμφέροντος του παιδιού ανάγεται σε θεσμική εγγύηση και αποκτά ποικίλες διαστάσεις, σε όλα τα επίπεδα του ισχύοντος δικαίου. Η προστασία των παιδιών από τη σωματική τιμωρία, την απέλαση, η επιεικέστερη μεταχείριση των ανήλικων δραστών ποινικών αδικημάτων, αλλά και οι προστατευτικές στην εργατική νομοθεσία ρυθμίσεις, είναι στοιχεία που καταδεικνύουν πως η διαφύλαξη της σωματικής και ψυχικής υγείας των νέων αλλά και η εξασφάλιση της ομαλής ανάπτυξής τους αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα σε μια δημοκρατικά ευνομούμενη κοινωνία. Η επίδραση ιδίως της Διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα του Παιδιού και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είναι καθοριστική για την ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου προστασίας.

Με άλλα λόγια, το δικαίωμα στην προστασία της παιδικής ηλικίας και νεότητας, αποτελεί το λεγόμενο «κοινωνικό κεκτημένο», όπου απαγορεύεται κάθε αυθαίρετη κι αδικαιολόγητη αλλαγή που να θίγει τον πυρήνα του συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαιώματος. Τίθεται θα λέγαμε ένα minimum τοίχος προστασίας που λειτουργεί ως ανάχωμα στην κοινωνική οπισθοδρόμηση και θεμελιώνει στην ουσία του το σύγχρονο κράτος δικαίου. Τα παιδιά άλλωστε είναι το μέλλον αλλά και το πιο όμορφο παρόν της κοινωνίας μας!