Πόσο επαρκής είναι η ρύθμιση για τη διαχείριση των αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

Γράφει ο Βλάχος Απόστολος, Απόφοιτος Νομικής Σχολής

Τα τελευταία χρόνια οι νόμοι περί προστασίας του περιβάλλοντος έχουν αυξηθεί ραγδαία και με γεωμετρική πρόοδο, με συνέπεια να υπάρχουν τεράστιοι -σε αριθμό-νόμοι και να δημιουργείται σύγχυση, λόγω της πολυπλοκότητας των πιέσεων των πολιτών και των περιβαλλοντικών ομάδων (πολυάριθμες οδηγίες και κανονισμοί της ΕΕ με πληθώρα νομοθετικών κείμενών), ήτοι κανόνες και ευρωπαϊκές πρακτικές χωρίς έμφασή στην ομοιογένεια των στόχων επίτευξης του επιδιωκόμενου σκοπού σε συνάρτηση με αρμονικό και συνεκτικό τρόπο. Λόγος αυτής της πολυπλοκότητας θα μπορούσε να αποτελεί η αποτυχία , μη ικανοποιητικών πολιτικών μέτρων στην διαδικασία λήψης ποικίλων αποφάσεων, ήτοι η πεποίθηση ότι δεν είναι αποτελεσματικά και επαρκή με συνέπεια αυτό να οδηγήσει σε ραγδαία αύξηση των νόμων ως εναλλακτικές επικουρικές - συμπληρωματικές λύσεις για άμεση αντιμετώπιση με αποτέλεσμα, κυρίως να επιβαρύνεται άσκοπα ο κρατικός μηχανισμός και το νομικό σύστημα των κρατών.

Η διαχείριση αποβλήτων αποτελούν ένα από τα πιο πολυσυζητημένα περιβαλλοντικά προβλήματα, με συνεχείς ανησυχίες. Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία προσπάθησε με διάφορα μέτρα, τόσο νομοθετικής πρωτοβουλίας, όσο και διοικητικής να συσταθεί ένα κοινό έδαφος μεταξύ των Κρατών μελών, μέσω της διαχείρισης υλικών με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορείς να «εκμεταλλευτεί» τα μέγιστα στην χρήση του, με κύριο γνώμονα την ελάφρυνσή της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος βρίσκοντας εναλλακτικές πηγές και ύλες μέσω αυτών. Τα απόβλητά και απορρίμματα συνεχώς αυξάνονται καθώς δεν υπάρχει σωστή ενημέρωση και ο πληθυσμός αυξάνεται ραγδαία.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι η Ένωση προσπαθεί πολλάκις να ευαισθητοποίηση τις πολιτικές και τους πολίτες του, ώστε να βρούμε μια πιο ουσιαστική και ζωτική λύση αυτή, υποστηρίζοντας ενεργά πρωτοβουλίες και προσφέροντας κονδύλια σε οργανώσεις προς ενημέρωση και δράσεις για να αποκτηθεί παιδεία στους πολίτες της.

Η ΕΕ επιβάλλει στα Κράτη μέλη στα πλαίσια συμβατικών υποχρεώσεων μια τακτική ολοκληρωμένη για την διαχείριση των αποβλήτων με σεβασμό στην υγεία και το περιβάλλον. Στοχεύει δηλαδή στην λεγόμενη βιώσιμη διαχείριση και ανάπτυξη μέσω μείωσης τους μέσω της κυκλικής οικονομίαςδηλαδή, αντιμετώπιση των ζημιογόνων επιπτώσεων των αποβλήτων στο περιβάλλον.

Σύμφωνα με τον Κανονισμό 1013/2006 σύμβαση βασιλείας και Οδηγίας 2008/98, αποτελεί η ορθολογική διαχείριση και διάθεση απαγόρευση διασυνοριακής μεταφοράς επικίνδυνων αποβλήτων, καθώς και ο σεβασμός των φυσικών πόρων και η βιωσιμότητα. Συνεπώς, είναι σημαντικό ότι θεσπίζεται μια ιεράρχηση αποβλήτων στην διαχείριση δηλαδή, την πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση.

Η αρχή της διάθεσης και η αρχή της εγγύτητας είναι πολλοί σημαντικοί όροι για την καταστολή της κακοδιαχείρισης και του ορθολογισμού. Επίσης, η συγκεκριμένη τιμωρεί με οδηγία, τους παραγωγούς αν δεν κάνουν αυτά που ορίζονται για την πρόληψη και προφύλαξη των αποβλήτων με πρόστιμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΕ θέτει στόχους κάθε φορά για την μακροπρόθεσμη βελτίωση της κατάστασης σε όλους τους τομείς π.χ. αύξηση ανακύκλωσης έως έναν βαθμιαίο ποσοστό και οι στόχοι αυτοί επαναπροσδιορίζονται με στόχο της καλύτερη προαγωγή τους. Υπάρχουν δυσκολίες στην εφαρμογή της, αλλά πάντα κινείται προς την θετική κατεύθυνσή η ΕΕ για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων που έχει δεσμευτεί να ακολουθήσει την -όσο δυνατόν- λιγότερη σπατάλη και βελτιστοποίηση της χρήσης των φυσικών αγαθών που προσφέρει η γη με μείωση των επιπτώσεων τους στο περιβάλλον και υγεία. Πάντως, με τα πιο πρόσφατα επιστημονικά πορίσματα πρέπει να είμαστε πιο αισιόδοξοι από ότι ήμασταν κάποια χρόνια πριν, όπου δεν υπήρχε κάποιο νομοθετικό πλαίσιο προστασίας τους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουμε τις δράσεις μας. Υπάρχουν, πολλά ακόμη να γίνουν για έναν πιο ουσιαστικό μηχανισμό, τα απόβλητα συνεχίζουν να είναι αρκετά π.χ. 2,5 δις τόνοι αποβλήτων δεν αξιοποιούνται στην ΕΕ ως δευτερογενής πηγή προϊόντων, κράτη μέλη μπορεί να μην εφαρμόζουν τις νομοθεσίες και να παραλείπουν (πολλές καταδίκες από ΔΕΕ ) τον έλεγχο. Επομένως, η αυστηρότητα πρέπει να αυξηθεί, τόσο μέσω εθνικών αλλά και διεθνών οργάνων και θεσμών.

Η Ελλάδα δεν ανακυκλώνει, αλλά συνήθως καίει τα απορρίμματα για να αποφύγει πιθανές ποινές και κυρώσεις, η σπατάλη αγαθών – πηγών δεν βοηθά την κυκλική ζωή. Επομένως, οι οικονομικοί κυρίως λόγοι δρουν ανασταλτικά στις νομοθετικές προβλέψεις κακό εθνικό θεσμικό πλαίσιο για αξιοποίηση είναι άλλος λόγος και φυσικά η αδιαφορία των κυβερνόντων και πολιτών για ένα σχέδιο με αποτελεσματικότητα σίγουρα δρουν αρνητικά με τις επιπτώσεις που επιφέρουν. Σίγουρα η Ιεραρχία των αποβλήτων ήταν μια πολύ σημαντική πρωτοβουλία της ΕΕ και θα πρέπει να υποστηριχθεί περισσότερο, έτσι ώστε να είναι προς όφελος όλων των εμπλεκόμενων πλευρών και να γίνεται σωστή διαχείριση.

Επομένως, μπορεί το κοινοτικό δίκαιο να έχει νομοθετήσει τόσες πολλές οδηγίες και κανονισμούς, αλλά ακόμα υπάρχουν κωλύματα προς την ουσιαστικότερη λύση ενός καθολικού προβλήματος, που ταλανίζει συνεχώς τον κόσμο μας. Χρειάζεται προγραμματισμό, διάθεση, προσπάθεια -κυρίως- πολιτική και σωστή παιδεία για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των αποβλήτων από όλους. Η υπευθυνότητα είναι συνυφασμένη με την Δημοκρατία και συνεπώς είναι και χρέος μας να λειτουργούν αποδοτικά οι θεσμοί για ένα καλύτερο μέλλον, μέσω της προστασίας του περιβάλλοντος, γιατί η ζωή και η υγεία είναι άρρηκτα συνυφασμένα με το περιβάλλον.