Τα δικαιώματα των κρατούμενων στην Ελλάδα

Της Πέτσου Αναστασίας, προπτυχιακής φοιτήτριας Νομικής Σχολής ΑΠΘ Ο περιορισμός σε σωφρονιστικό κατάστημα αποτελεί την συχνότερη μορφή ποινικού κολασμού στη χώρα μας. Για πολλά χρόνια οι συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων εντός της φυλακής ήταν χειρότερες εν συγκρίσει με αυτές που προβλέπονταν από τον νόμο, με αποτέλεσμα την καταπάτηση στοιχειωδών δικαιωμάτων.

Αφετηρία της μεταχείρισης των κρατούμενων αποτελεί η “διασφάλιση του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ενίσχυσης του αυτοσεβασμού και της συναίσθησης της κοινωνικής τους ευθύνης”. Κατ’αυτη την προσέγγιση, ο σωφρονιστικός κώδικας σε συνδυασμό με τις επιταγές του Συντάγματος αλλά και διεθνών κειμένων κατοχυρώνουν ρητά τα δικαιώματα των εγκλείστων απαγορεύοντας ταυτόχρονα τα βασανιστήρια και γενικότερα κάθε απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση της τιμωρίας. Έτσι, δεν είναι επιτρεπτή η παρακώλυση της άσκησης οποιουδήποτε δικαιώματος πέρα από αυτό της ελευθερίας του κρατούμενου.

Ειδικότερα, στο πλαίσιο της προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ο Σωφρονιστικός Κώδικας μεριμνά για την διαμονή, την σίτιση και ιατρική περίθαλψη των κρατούμενων ενώ ιδιαίτερα για την απεργία πείνας υπάρχει ειδική ρύθμιση στο άρθρο 31 του Σωφρονιστικού Κώδικα ( ΣΚ ), προβλέποντας την ομαλή εκδήλωση αυτής της μορφής διαμαρτυρίας. Σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η δυνατότητα άσκησης της θρησκευτικής συνείδησης που εξακολουθεί να αποτελεί και εντός της φυλακής αναφαίρετο δικαίωμα και απαγορεύεται να παραγκωνίζεται όπως ρητά επισημαίνει το άρθρο 13 π.1 του Συντάγματος σε συνδυασμό με τον ΣΚ. Στο πλαίσιο αυτό, σημαντική κρίνεται η συμβολή του σωφρονιστικού συστήματος μέσω του Συμβουλίου εργασίας των κρατούμενων και των αρμόδιων δημόσιων φορέων και Υπουργείων, για την επαγγελματική αποκατάσταση των κρατούμενων αλλά και την συμμετοχή σε εκπαιδευτικά προγράμματα, ώστε να συνεχίσουν την εκπαίδευση τους και στις μετέπειτα βαθμίδες. Επιπρόσθετα, κάτω υπό την πίεση του εγκλεισμού, οι κρατούμενοι διατηρούν το δικαίωμα τους στην επικοινωνία μέσω επιστολών, τηλεφωνημάτων αλλά και επισκέψεων όπως ορίζουν οι εσωτερικοί κανόνες για την ομαλή λειτουργία των φυλακών συμβάλλοντας έτσι στην επανακοινωνικοποίησή τους. Ιδιαίτερη μέριμνα επιδεικνύει ο σωφρονιστικός νομοθέτης σχετικά με την πρόβλεψη αδειών, οι οποίες διακρίνονται σε εκπαιδευτικές, τακτικές και έκτακτες και χορηγούνται κατά περίπτωση και εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που ο νόμος ορίζει Τέλος, οι κρατούμενοι που δεν έχουν στερηθεί το πολιτικό δικαίωμα του εκλέγειν με καταδικαστική απόφαση (ρητή κατοχύρωση στο άρθρο 51π3β Συντάγματος), δεν κωλύονται να ψηφίζουν εντός των καταστημάτων συμμετέχοντας έτσι στην πολιτική ζωή της χώρας.

Καταλήγοντας, η αναμόρφωση του σωφρονιστικού μας συστήματος με την κατοχύρωση των παραπάνω δικαιωμάτων αποτελούσε αναγκαίο παράγοντα για την εύρυθμη λειτουργία των καταστημάτων, της τάξης και της ασφάλειας της χώρας συμβάλλοντας στην αμεσότερη επανένταξη των αποφυλακισμένων στην κοινωνία. Άλλωστε, ας μη ξεχνάμε πως η επιβαλλόμενη ποινή, και κατά συνέπεια η κράτηση, οφείλει να αποσκοπεί στην συμμόρφωση του εγκλείστου και στην πρόληψη ή και αποτροπή των εγκλημάτων που ταλανίζουν τις κοινωνίες και όχι στην βάναυση, απάνθρωπη και τιμωρητική διάθεση εναντίον του εκάστοτε δράστη.